Die keiser - Bartho Smit

Bartho Smit het ’n waagstuk onderneem om uit die bekende ou Andersen-sprokie van die kaal keiser ’n variasie te versin wat enersyds so na as moontlik aan die oorspronklike bly en andersyds tog in ’n aanstootbare moderne konteks geplaas word — sonder dat die uiteenlopende “wêrelde” mekaar teenspreek.

Deur dit in ’n moderne Afrika-land te plaas en bekende uitspattighede van die tyd as uitgangspunt te neem, slaag hy daarin om ’n situasie wat by die eerste aanblik totaal fiktief en buitensporig voorkom, verrassend geloofwaardig te maak. Die realisme, die satiriese en die simboliese is uitstekend gerym — en dit was ’n geniale vonds om die wewer ook as rebellieleier te gebruik.

In ’n baie besondere sin is die stuk ook teatergerig: nie net omdat die situasie van ’n “dress parade”, ’n spel van konings en narre, so ’n oerteatrale gegewe is nie, maar omdat ’n oënskynlik hoogs eenvoudige situasie algaande verdiep tot besondere kompleksiteit.

Geslaag is ook die wyse waarop die stuk algaande ’n groter verskeidenheid van “tone” verkry: terwyl dit soms onverbloemd komies is, verkry dit ook sterk spanningsmomente, en veral in die derde bedryf ’n ontroerende filosofiese dimensie — wat tog steeds suiwer in terme van die dramatiese gegewe funksioneer.

Die Keiser is bekroon met die Perskorprys vir Letterkunde in 1979 en is ’n belangrike bydrae tot ons drama-kuns en tot Bartho Smit se eie veelkantige oeuvre.